Thực trạng nghề làm đá lăng mộ và các làng nghề nổi tiếng

Nghề làm đá lăng mộ là một trong những nghề truyền thống lâu đời, mang đậm nét văn hóa tâm linh của người Việt. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, nghề này vẫn giữ được vị trí quan trọng trong đời sống cộng đồng, góp phần tôn vinh giá trị tâm linh và lịch sử của dân tộc. Vậy thực trạng nghề làm đá lăng mộ hiện nay thế nào? Quy trình chế tác lăng mộ đá ra sao? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.

Thực trạng nghề làm đá lăng mộ hiện nay

Nghề làm đá lăng mộ từ lâu đã trở thành một nét văn hóa truyền thống của Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại hóa, nghề này đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn.

Trước hết, đây là nghề thiếu hụt nghiêm trọng lao động trẻ bởi những nặng nhọc, khó khăn và sự đòi hỏi cao về kinh nghiệm. Trong khi đó, các thợ già đã về hưu, để lại khoảng trống lớn về nhân lực cho nghề.

Bên cạnh đó, vấn đề khan hiếm nguyên liệu đá tự nhiên cũng là một trong những thách thức không nhỏ. Việc khai thác đá ngày càng khó khăn khiến chi phí đầu vào tăng cao. Chất lượng nguyên liệu kém cũng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm.

Ngoài ra, sự lạc hậu về công nghệ, trang thiết bị máy móc là một trong những nguyên nhân chính khiến nghề khó theo kịp nhu cầu, thiết kế và xu hướng mới của thị trường. Khâu sản xuất thủ công truyền thống vẫn chiếm ưu thế, gây giảm năng suất, sức cạnh tranh yếu so với sản phẩm nhập khẩu.

Không chỉ vậy, nghề này còn phải đối mặt với những vấn đề về môi trường. Quá trình khai thác, chế biến đá nếu không được quản lý chặt chẽ sẽ gây ô nhiễm không khí, tiếng ồn và thải ra lượng lớn chất thải rắn.

Cuối cùng, nghề thiếu sự đồng bộ, liên kết trong chuỗi giá trị, từ khâu khai thác, chế biến đến tiêu thụ. Điều này làm hạn chế sức cạnh tranh của sản phẩm cũng như phát triển bền vững của nghề.

Để vượt qua những khó khăn trên, cần có sự đầu tư, đổi mới công nghệ, cơ chế đào tạo lực lượng lao động giỏi cho nghề. Bên cạnh đó, những vấn đề môi trường cần được giải quyết triệt để. Quan trọng hơn, cần có sự quản lý thống nhất, liên kết chặt chẽ các khâu trong chuỗi giá trị để nghề đá mỗ phát triển vững chắc, bền vững.

Quy trình chế tác đá lăng mộ

Chế tác lăng mộ đá đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và tài năng của các nghệ nhân. Từng bước trong quá trình chế tác đều được thực hiện một cách cẩn trọng và tỉ mỉ như sau:.

• Bước 1: Khai thác đá 

Nguyên liệu được sử dụng để chế tác lăng mộ là đá xanh nguyên khối được tuyển chọn cẩn thận để đảm bảo về màu sắc, độ đồng đều và tuổi đời, mang đến chất lượng tốt nhất cho sản phẩm. 

• Bước 2: Sơ chế đá thô

Những khối đá thô được định hình và sơ chế, cắt theo những hình định sẵn với kích thước nhất định để ra cho những sản phẩm theo yêu cầu như cuốn thư đá, lư hương đá, đèn đá, cổng đá, lăng thờ đá,… 

• Bước 3: Chế tác thành phẩm

Những khối đá sau khi được định hình sẽ được các nghệ nhân chạm trổ chi tiết để cho ra thành phẩm hoàn hảo nhất. Quá trình này đòi hỏi người nghệ nhân phải kiên nhẫn, tỉ mỉ để có thể “thổi hồn” vào từng tác phẩm.

• Bước 4: Lắp ghép

Những khối đá sau khi được điêu khắc sẽ được lắp ghép theo đúng thiết kế bằng sự các loại máy móc chuyên dụng. Sau khi lắp ghép, người thợ sẽ thực hiện các công đoạn cuối cùng để ghép nối và hoàn thiện sản phẩm, đảm bảo đúng phong thủy, đẹp mắt và nghệ thuật nhất..

TOP 3  làng nghề đá lăng mộ nổi tiếng ở Việt Nam

Sau đây là những làng nghề làm đá lăng mộ nổi tiếng tại Việt Nam:

Làng đá mỹ nghệ Vĩnh Lộc – Thanh Hóa

Thanh Hóa là nơi có địa thế hiểm trở với nhiều núi đá vôi khổng lồ. Đây cũng là khu vực phát triển mạnh mẽ nghề khai thác và chế tác đá, cung cấp không chỉ cho tỉnh mà còn cho toàn quốc.

Qua bao thế hệ, các nghệ nhân Thanh Hóa vẫn không ngừng nâng cao tài nghề, biến nghề làm đá mỹ nghệ trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Họ không chỉ biến nghề làm đá mỹ nghệ thành ngành kinh tế chính mà còn phát triển nghề truyền thống thành một thương hiệu quốc gia.

Làng đá mỹ nghệ Ninh Vân – Ninh Bình

Từ xưa, Ninh Bình đã được xem là “kinh đô đá” với những công trình kiến trúc bằng đá nổi tiếng. Đến nay, với sự nỗ lực không ngừng và niềm đam mê, các nghệ nhân tại các làng nghề làm đá lăng mộ tại Ninh Bình đã cho ra nhiều sản phẩm đá mỹ nghệ lớn nhỏ khắp trong và ngoài nước. Mỗi sản phẩm đều được khắc họa những đường nét, hoa văn tinh xảo, biến những khối đá nguyên sơ trở thành những tác phẩm nghệ thuật đích thực, đáp ứng nhu cầu về thẩm mỹ và tâm linh sâu sắc của người dùng.

Làng đá mỹ nghệ Non Nước – Đà Nẵng

Làng đá mỹ nghệ Non Nước tại Đà Nẵng là điểm đến hấp dẫn du khách trong và ngoài nước với lịch sử hơn 400 năm hình thành và phát triển. Nằm dưới chân núi Ngũ Hành Sơn, làng nghề đã được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định vị thế truyền thống lâu đời.  

Khởi nguồn từ nghệ nhân Cao Bá Quát vào cuối thế kỷ XVII khi phát hiện nguồn đá Cẩm Thạch phù hợp tại đây, làng nghề dần lớn mạnh với gần 500 cơ sở sản xuất hiện nay. Từ những sản phẩm phục vụ đời sống ban đầu, đến nay các tác phẩm đá mỹ nghệ Non Nước ngày càng tinh xảo, công phu, làm nên thương hiệu đặc trưng của vùng đất này. Du khách có thể dễ dàng chiêm ngưỡng các tác phẩm đa dạng tại các khu trưng bày khi đến Ngũ Hành Sơn.

Yêu cầu với nghệ nhân chế tác đá lăng mộ

Các nghệ nhân chế tác đá lăng mộ cần đáp ứng một số yêu cầu sau:

• Tay nghề cao, kinh nghiệm dày dạn: Chế tác lăng mộ đá đòi hỏi kỹ năng tỉ mỉ, khéo léo và kinh nghiệm lâu năm trong nghề. Các nghệ nhân cần có tay nghề điêu luyện để khắc họa, chạm trổ từng chi tiết tinh xảo trên đá.
• Sự kiên nhẫn và tỉ mỉ: Quá trình chế tác lăng mộ đá rất công phu và tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn và sự tập trung cao độ của các nghệ nhân trong suốt quá trình làm việc.
• Hiểu biết về văn hóa, phong thủy: Các lăng mộ đá không chỉ đơn thuần là một tác phẩm nghệ thuật mà còn mang ý nghĩa văn hóa, tâm linh. Vì vậy, các nghệ nhân cần có hiểu biết sâu rộng về văn hóa, phong thủy để tạo ra những tác phẩm đúng theo đặc trưng văn hóa và phù hợp với các nguyên tắc phong thủy.
• Tinh thần trách nhiệm cao: Việc chế tác lăng mộ đá là một công việc đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao, vì những sản phẩm này sẽ tồn tại lâu dài và mang ý nghĩa tâm linh quan trọng.
• Sáng tạo và đổi mới: Mặc dù phải tuân thủ các nguyên tắc truyền thống, nhưng các nghệ nhân cũng cần có sự sáng tạo và đổi mới để tạo ra những tác phẩm độc đáo, mới lạ và thu hút khách hàng.
• Sử dụng đá chất lượng cao: Nguồn nguyên liệu đá phải đáp ứng các tiêu chí về màu sắc, độ cứng, tuổi đá để đảm bảo chất lượng và tuổi thọ của tác phẩm.
• Tuân thủ quy trình nghiêm ngặt: Quá trình chế tác lăng mộ đá cần tuân theo các quy trình nghiêm ngặt về khai thác đá, sơ chế, chế tác và lắp đặt để đảm bảo an toàn và chất lượng tối ưu.

Với những yêu cầu này, các nghệ nhân chế tác đá lăng mộ không chỉ thể hiện tài năng nghệ thuật mà còn thể hiện sự tôn trọng, gìn giữ và phát huy truyền thống văn hóa.

Trên đây là những thông tin và chia sẻ về nghề làm đá lăng mộ. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích và giúp bạn hiểu hơn về ngành nghề này.