Liệm là gì? Những điều kiêng kỵ khi khâm liệm

Liệm hay còn gọi là khâm liệm, là nghi thức không thể thiếu trong quá trình tổ chức tang lễ để bày tỏ lòng thành kính của người sống với người đã khuất. Đây là thủ tục bắt buộc trong lễ tang tại Việt Nam. Vậy liệm là gì? Cần kiêng kỵ gì khi khâm liệm người chết? Hãy cùng chúng tôi tìm lời giải đáp chi tiết trong bài viết sau.

Khâm liệm là gì? Khâm liệm hay niệm mới đúng?

Hiện nay, nhiều người còn chưa phân biệt rõ giữa “liệm” và “niệm.” Trên thực tế, cả “liệm” và “niệm” đều là các từ ngữ có ý nghĩa và đều được sử dụng để chỉ cùng một thủ tục trong quá trình tổ chức tang lễ. Thông thường, sau khi người thân trút hơi thở cuối cùng, thi hài của họ sẽ trải qua một loạt các bước thực hiện nghi lễ như lễ hạ tịch, phục hồn, thiết hồn, mộc dục, phạn hàn…

Sau đó, quá trình chuẩn bị quan tài mới bắt đầu, bao gồm các bước như lễ trị quan, chuẩn bị đại liệm, tiểu liệm, tạ quan và cuối cùng là liệm xác. “Liệm xác” là phần quan trọng của nghi lễ này. Liệm có thể hiểu là quá trình bó xác người chết bao gồm các việc như mặc áo liệm, đắp chăn, đeo găng tay, sau đó gói buộc thi hài của người đã khuất trước khi đặt vào quan tài.

Đây là nghi lễ rất quan trọng, đòi hỏi gia đình phải chuẩn bị đầy đủ đồ dùng trước khi đưa thi hài vào quan tài. Mục đích của nghi lễ này là để người đã khuất có thể mang theo các đồ vật này sang thế giới bên kia để sử dụng tiếp. Đồng thời, nó cũng giúp che chắn và bảo vệ thi hài của người đã khuất khi đặt vào quan tài. Nghi thức liệm cho thấy thi hài được bảo quản sạch sẽ và đầy đủ, thể hiện tính trang trọng và quan trọng của nghi lễ tang lễ.

Quá trình khâm liệm người đã mất

Quá trình khâm liệm người đã mất sẽ gồm những thủ tục như sau:

Gia quyến chọn giờ tốt

Trước khi tiến hành khâm liệm, gia quyến cần tìm hiểu, xem xét chọn giờ tốt để thực hiện thủ tục này. Điều này sẽ đảm bảo quá trình thực hiện suôn sẻ, hòa hợp âm dương, không vướng đại kỵ hay giờ xấu để tránh gây ảnh hưởng không tốt đến cả người sống và người đã khuất.

Tiến hành lập bàn thờ vong

Bàn thờ vong là nơi linh thiêng dùng để thờ người đã khuất, thường được đặt trên một bàn rộng. Trên bàn thờ vong sẽ bày trí linh sa gồm bài vị và hình ảnh về người đã khuất. Phía trước bài vị thường có một mâm trái cây gồm một nải chuối và quả bưởi. Tuy nhiên, ngày nay, mâm trái cây có thể được bố trí theo mong muốn của gia đình.

Dựa trên phong tục cũ, bát hương thường được làm từ một đoạn cây chuối cắt ra và chỉ sử dụng hương đen trong lễ tang. Cây chuối non cũng sẽ được dùng để trang trí hai bên linh sa. Theo quan niệm truyền thống, chuối thể hiện sự thống nhất và tình thân thông qua sự phân chia nhiều bẹ, nhiều buồng, tượng trưng cho sự đoàn kết và tình thân thương giữa các thế hệ trong gia đình.

Ngoài ra, chuối được cho là có khả năng hút tử khí tốt nên nó sẽ không bị héo úa trong suốt thời gian diễn ra lễ tang.

Chuẩn bị quan tài

Bước tiếp theo là việc chuẩn bị quan tài. Gia quyến sẽ chọn quan tài có kích thước phù hợp với cơ thể của người đã khuất. Bên trong quan tài, thường sẽ đặt một lượng nhỏ bao trà khô và rải đều dưới đáy áo quan trước khi tiến hành lễ tẩm niệm. Chức năng của bao trà khô chính là hấp thụ mọi dấu vết của hơi thở và mùi của người đã qua đời. Điều này giúp ngăn chặn sự phát tán của khí hơi ra ngoài, đảm bảo vệ sinh cho tất cả mọi người tham gia lễ tang một cách suôn sẻ.

Làm lễ khâm liệm cho người mất

Sau khi đã chọn được thời điểm phù hợp, gia đình tiến hành chuẩn bị một chiếc chiếu bên cạnh quan tài. Sau đó, đặt thi thể của người đã khuất nằm trên một mảnh vải lớn. Phía dưới thi thể, được bố trí thêm ba chiếc đai bằng vải màu trắng đặt ngang trên bắp chân, hông và vai của người đã khuất. Tiếp đến, từ từ bọc vải từ bắp chân lên đến thân, đến đầu của người đã khuất.

 Trường hợp gia đình muốn để lộ khuôn mặt của người mất để con cháu từ xa có thể nhìn thấy một lần cuối, họ có thể trang điểm mặt người đã khuất để làm cho khuôn mặt trông tươi tắn và hài hòa. Nếu không muốn làm như vậy, họ có thể sử dụng một tấm vải xô mềm để che kín khuôn mặt của người mất và không mở ra nữa, trừ khi trong những trường hợp đặc biệt.

Thông thường, trong quá trình chuẩn bị người ta sẽ khâm ở trên giường (để vải dọc), liệm phải hạ xuống đất (để vải ngang). Điều này nhằm đảm bảo việc bọc gói thi thể người đã qua đời thật kín đáo. Khi tiến hành lễ liệm, thi thể của người mất thường được đặt trên một chiếc chiếu trên sàn nhà. Khăn phủ mặt và đũa để ngáng miệng thường được đặt bên cạnh. 

Sau khi hoàn thành tiểu liệm, gia đình tiến hành đặt các đồ lót, đệm đầu và chân tay cho thi thể đảm bảo gọn gàng. Tiếp đến, tiến hành gấp chăn bên trái trước, phải phía sau, cuối cùng gấp lên dưới chân, đưa đầu xuống. Vải tiểu liệm được buộc lại cả theo chiều dọc và chiều ngang. Sau cùng, thi thể của người mất được đặt lên mảnh vải tạ quan, sẵn sàng cho bước nhập quan.

Theo phong tục của người Việt Nam, người ta thường sử dụng vải màu trắng để chuẩn bị linh áo. Phần phủ mặt thường được làm bằng giấy bản hoặc vải xô màu trắng, không sử dụng vải nilon pha trộn vì nó khó phân hủy.

Sau khi hoàn thành quá trình khâm và liệm, gia đình tiến hành nhập quan và phát tang, thông báo cho người thân và bạn bè gần xa đến thăm viếng.

Những điều tuyệt đối phải tuân thủ khi khâm liệm

Quá trình khâm liệm là nghi thức rất quan trọng. Do đó, những điều kiêng kỵ khi khâm liệm bạn cần phải nhớ như sau:

Không được để cho mèo tới gần cơ thể người đã mất

Trước khi tiến hành lễ liệm, người ta thường tránh để mèo và chó tiếp cận gần thi thể. Dân gian tin rằng chúng có thể gây ra việc người đã qua đời bất ngờ bật dậy hoặc biến thành cương thi. Tuy nhiên, khoa học đã chứng minh rằng điều này không chính xác. Hiện tượng khiến thi thể bật dậy khi chó và mèo tiếp cận thường liên quan đến tĩnh điện và vật lý, không phải là do tác động của chúng làm cho người đã mất tỉnh táo. Mặc dù vậy, vẫn nên tránh để không xảy ra sự cố này trong lễ tang để tôn trọng và duy trì sự trang trọng của buổi lễ.

Tuyệt đối không dùng quan tài gỗ cây liễu

Một quy tắc kiêng kỵ mà không phải ai cũng biết là sau khi tiến hành lễ liệm và đặt thi thể vào quan tài là tuyệt đối không nên sử dụng quan tài làm từ gỗ liễu. Gỗ liễu mặc dù có tính chất rắn chắc nhưng lại không bao giờ ra hoa và kết trái, đặc điểm này gợi ý rằng trong đời sau không có người kế thừa. Sử dụng quan tài làm từ gỗ tùng hoặc gỗ bách được coi là tốt hơn về mặt tâm linh.

Tránh để nước mắt rơi vào thi thể người mất

Nước mắt rơi lên thi thể người đã khuất là điều mà người tham gia lễ liệm cấm kỵ. Bởi lẽ, lúc này, người đã qua đời đang sẵn sàng cho hành trình chuyển sang thế giới bên kia. Nước mắt của những người còn sống có thể được coi là sự níu kéo, khiến cho người đã khuất không thể đi vào bình yên. Nếu người đã khuất còn bị cuốn vào thế giới đời thường do tình cảm níu kéo của người sống, họ có thể không thể thoát khỏi và thường trở lại dương thế thường xuyên. Đôi khi, họ có thể cản trở cuộc sống của những người còn lại bằng cách muốn đưa họ theo cùng.

Vì lý do này, ở nhiều nơi có quy định không để vợ, chồng, con cái của người đã qua đời tham gia vào lễ liệm, để tránh mọi khả năng sơ suất và đảm bảo rằng người đã khuất có thể bình yên chuyển hướng vào thế giới bên kia một cách trọn vẹn.

Khâm liệm người mất có ý nghĩa gì?

Khâm liệm là nghi thức tiễn biệt người đã khuất sang thế giới bên kia. Theo quan niệm, ngay sau khi qua đời, linh hồn của người đã mất có thể chưa thể tin rằng họ đã rời bỏ thế giới này. Quá trình bọc gói và bảo quản thi thể không chỉ là để duy trì tính trang trọng của nghi lễ, mà còn là dấu hiệu thể hiện với người đã khuất sự thực về cái chết của họ. Thông qua việc này, chúng ta mong muốn rằng người đã qua đời sẽ chấp nhận thực tế và chuyển tiếp vào thế giới bên kia trong bình yên và an lành.

Bài viết trên đã giúp bạn giải đáp câu hỏi liệm là gì và chia sẻ những điều kiêng kỵ khi khâm liêm cần biết. Hy vọng thông tin trong bài sẽ hữu ích với bạn và giúp bạn hiểu hơn về nghi thức này.